’t Woudt, 28 september 2012 – Een kleiner dorp dan ’t Woudt bestaat niet in Nederland. Dat weet Jacques Moerman, de schrijver van het boek ’t Woudt, de rijke geschiedenis van het kleinste dorp van Nederland, dat pas  is verschenen en donderdag 27 september uitgebreid is besproken in Ouder Westland de historische rubriek van AD Westland. De rubriek Oude Delft in de Delftse editie van het AD nam het artikel in zijn geheel over.,,Dat het zo klein is gebleven komt’’, komt volgens  Moerman in omdat de daar wonende boeren hun land niet verdeelden onder hun kinderen. De oudste zonen namen naar gewoonte de bedrijven over.  De andere kinderen kregen geld om elders hun geluk te beproeven. Omdat de boeren hun bedrijf intact wilden houden, werd er niets meer bij gebouwd’’.Meer dus in het artikel in de krant dat ik hieronder publiceer en met een voorbeeld  zoals het in de krant staat.

’t Woudt, wie kent het niet. Vaak bezocht door vooral fietsende recreanten uit de wijde omgeving. Maar weinigen kennen het zo als Jacques Moerman uit Schipluiden het kent.

’t Woudt: het kleinste dorp

AAD VAN HOLSTEIN

Een kleiner dorp dan ’t Woudt bestaat niet in Nederland .  ,,Dat het zo klein is gebleven komt’’, schrijft Moerman in zijn  zojuist verschenen boek  ’t Woudt, de rijke geschiedenis van het kleinste dorp van Nederland, ,,omdat de daar wonende boeren hun land niet verdeelden onder hun kinderen.  De oudste zonen namen naar gewoonte de bedrijven over.  De andere kinderen kregen geld om elders hun geluk te beproeven. Omdat de boeren hun bedrijf intact wilden houden, werd er niets meer bij gebouwd’’.

De kerk van ’t Woudt, begin vorige eeuw, met het kostersechtpaar op de voorgrond

Andere gehuchten in het land, die weleens voor een dorp worden aangezien voldoen volgens hem niet aan de voorwaarden voor een dorp. Er moet een kerk staan, een pastorie en een kosterswoning. Die staan er. In ’t Woudt treft men verder nog enkele knechtswoningen aan, wat armenhuisjes en een drietal boerderijen.  Altijd al heeft het tussen Delft, De Lier en Schipluiden gelegen dorpje  de inmiddels gepensioneerde Schipluidense leraar gefascineerd. Als kind werd hij al getroffen door het golvende landschap rondom het dorp dat later is geëgaliseerd. Al in 1965 schreef hij er voor het vak aardrijkskunde op de kweekschool in Den Haag een scriptie over. Een jaar later verscheen er reeds een uitgebreidere publicatie van zijn hand: ‘De kerk van ’t Woudt’. Daarna volgde een reeks van artikelen in boeken, tijdschriften en bladen. Alle ontwikkelingen van het dorp in de loop der eeuwen heeft hij jarenlang bestudeerd en nu op beeldende wijze in zijn boek verwerkt.

Het nieuwe boek van Jacques Moerman

Zo is hij erin geslaagd – door tal van archiefbronnen te raadplegen – de geschiedenis van dit kerkdorp nauwkeurig te reconstrueren.  In het schitterend met 350 afbeeldingen geïllustreerde boek heeft hij daarvoor 256 pagina’s benut. Daardoor weten wij nu, dat de tamelijk smalle weg die vanaf de Woudseweg toegang  tot het dorp verschaft en Kerklaan heet,  al meer dan 750 jaar oud is. En dat dit unieke dorp juist op die plek te vinden is, komt volgens Moerman door de ondergrond. Dat is een dichtgeslibde arm van het Gantelstelsel, waarvan de resten nog kronkelend door het Westland te vinden zijn. Moerman weet ons in het boek als het ware wandelend door het dorp van alles te vertellen over de drie boerderijen. Het zijn historische hofsteden die niet meer als zodanig in bedrijf zijn. Twee modernere bedrijven  houden het kerkdorp echter toch agrarisch en levend, aldus Moerman. Over de Hofwoning die aan die Kerklaan staat vertelt hij, dat dit de eerste bewoonde plaats van het dorp is. Wat er nu staat moet gebouwd  zijn in de zestiende eeuw  en is enkele jaren geleden geheel gerestaureerd. In het midden van de negentiende eeuw is er aan de zuidkant een rentenierswoning bijgebouwd.  Er tegenover staat de Lindehoeve.  In 2004 is deze boerderij getroffen door een brand, maar daarna weer hersteld. Moerman weet zeker dat deze boerderij uit 1665 dateert, omdat het jaartal in rode steen tijdens de bouw in de gevel  is aangebracht.  Leuk om op te letten als je er voorbij fietst. De derde boerderij is in 1893 gebouwd ter vervanging van een ouder pand, waarvan de stal nog is blijven staan. 

’t Woudt temidden van grazige weiden

Het dorp ’t Woudt staat in de weidse Woudse Polder. Van verre zie je het dorp al liggen met de kerk als blikvanger. De toren dateert uit de dertiende eeuw, het schip kreeg zijn vorm in het  begin van zestiende eeuw .De voormalige pastorie vormt aan de oostelijke kant het sluitstuk van de bebouwing.

 ,,Een wandeling door het dorp toont allerlei prachtige doorkijkjes, waarbij het meest opvallend is dat de toren in combinatie met het schip steeds weer op een andere wijze beleefd kan worden’’, zo vertelt de voormalige leraar van de christelijke mavo en het christelijk lyceum te Delft. Hij neemt de bezoeker van het dorp als het ware mee tijdens zo’n wandeling terwijl hij je attent maakt op allerlei bijzonderheden in het dorp. De gemeente Midden-Delfland, waar ’t Woudt onder valt, waakt met argusogen over dit ook landelijk als beschermd dorpsgezicht aangemerkte fenomeen.  Uit oude afbeeldingen valt af te leiden dat het kerkdorp altijd al in geboomte gehuld was. Op het uithangbord van de plaatselijke herberg, daterend uit de negentiende eeuw staat daar dan ook een verwijzing naar:  ‘Het groene Woudt  alhier, jenever brood en bier’.

Moerman is niet de eerste die een boek over ’t Woudt heeft geschreven. Al in 1702 verscheen bij drukkerij Hendrik van Krooneveld het boekje West-Delf-land verheerlijkt. Daniel van der Lis, zoon van de schout en herbergier Jan van der Lis uit Schipluiden geeft daarin, aldus Moerman, ‘een liefdevolle beschrijving van zijn eigen woonomgeving in dichtvorm, neergezet in het soms wat bombastisch taalgebruik van de rederijkers’.

’t Woudt is niet moeilijk te vinden

Over ’t Woudt schrijft Van der Lis onder meer:

 ’k Was nauwelijks uyt mijn huys,

 of quam in ’t groene veld.

Om soo na ’t Woud te gaan,

’t geen ik had vast gesteld.

Wat groot getal van vee

 (soo ver het oog kon reyken),

 Sag men daar grasen gaan

 langs wilgen en langs eyken.

Diep gaat Moerman in op de verkaveling en waterstaatkundige situatie rond ’t Woudt, de bedijking van de Lee, de bemaling en de vervening van de Woudse Polder. Ook boeiend beschreven is de geschiedenis van Hof van Delft en Woud-Harnasch. De lezer komt van alles te weten. Over Woudse boter en Harnaschkazen. Over het geslacht Van der Burch, dat er woonde en over de tiende penning van ’t Woudt uit 1561, waaruit je de bezitsverhoudingen in de Woudse Polder kunt afleiden.

’t Woudt gezien in de tijd van Van Ollefen

Wat  de kerk van ’t Woudt betreft weet Moerman dat tot in de vorige eeuw daar een totaal andere wijze van predikantsberoeping werd gehanteerd dan overal elders. In het benoemen van eerst pastoors, later predikanten en schoolmeesters had de graaf of ambachtsheer het aanvankelijk voor het zeggen. De Classis van Delft en Delfland heeft ervoor gezorgd, dat de kerkenraad het initiatief nam en een lijst van kandidaten opstelde, waaruit de mannelijke  lidmaten het beroep deden’’, aldus Moerman die dan de schrijver L.van Ollefen (17930) laat vertellen hoe het zover is gekomen:

,,Over de ene smalle weg die naar ’t Woudt leidde, zou de graaf van Holland een bezoek brengen aan zijn trouwe mannen van het nederige ’t Woudt. De graaf was nauwelijks  halverwege of er kwam hem een schitterende stoet tegemoet. Voorop reed statig de oude Adam (van den Burch) ; achter hem op fiere paarden, zwaar geharnast en prachtig om te zien, reden zijn twaalf zonen. De beide groepen stonden tegenover elkaar en Aem nam het woord: ‘Heer graaf’, zei hij met luider stemme. ‘Ik biedt u mijne zonen aan!’. Dat was geen gering geschenk en de graaf staarde dan ook somverbaasd en zeer stil naar de twaalf  jonge mannen. Hij voelde ontroering in zich oprijzen en sprak bewogen: ‘Adam, spreek uw harenwens uit en ik zal hem vervullen’.  ‘Voor mijzelf begeer ik niets’, antwoordde de pientere Aem op vrome toon,’ sta ons toe dat wij onze eigen pastoor mogen kiezen’’. ‘Zo zij het’, sprak  de graaf genadig, en nog eeuwen later werd  de predikant beroepen door alle ‘Mansledematen’. Zonder dat er enige handopening of goedkeuring nodig is’’.

’t Woudt in de winter

Ook over de  jongste geschiedenis rept de voorzitter van de Historische Vereniging Oud-Schipluiden en beschrijft hoe door de komst van een koffiehuis in het oude schoolhuis in 1973 en later in ‘De Hooiberg’ het aantal dagrecreanten er sterk is toegenomen.  Voor fietsers immers een aantrekkelijk punt om enige tijd te verblijven. Zeker na in dit boek kennis genomen te hebben van het leven in dit kleinste dorp van Nederland.

 Het boek is in de boekhandel te koop voor 24,95 euro. .

 HIERONDER DE KNIPSELS UIT HET AD, KLIK EROP OM ZE TE LEZEN